സോഷ്യൽ മീഡിയയുടെ ഡോപ്പമിൻ കെണി; സാമൂഹ്യ മാധ്യമങ്ങളുടെ ഉപയോഗം നമ്മുടെ മാനസികാരോഗ്യത്തെ അറിയാതെ ബാധിക്കുന്നത് ഇങ്ങനെ!

(KVARTHA) നമ്മുടെ വിരൽത്തുമ്പിലൂടെ ലോകം ചുരുങ്ങുമ്പോൾ, സോഷ്യൽ മീഡിയ ജീവിതത്തിന്റെ ഒരു അവിഭാജ്യ ഘടകമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ, ഈ അനായാസമായ വിനിമയങ്ങൾക്കും തൽക്ഷണ വിവരങ്ങൾക്കും പിന്നിൽ മനുഷ്യന്റെ തലച്ചോറിനെ അതിസൂക്ഷ്മമായി നിയന്ത്രിക്കുന്ന ഒരു സംവിധാനമുണ്ട്. ഓരോ നോട്ടിഫിക്കേഷനും, ഓരോ 'ലൈക്കി'നും, ഓരോ 'ഷെയറും' നമ്മുടെ തലച്ചോറിലെ റിവാർഡ് പാതയെ (reward pathway) ഉത്തേജിപ്പിക്കുകയും ഡോപ്പമിൻ എന്ന ന്യൂറോട്രാൻസ്മിറ്ററിന്റെ (നാഡീവ്യൂഹത്തെ ഉത്തേജിപ്പിക്കുന്ന ഒരു രാസവസ്തു) ചെറിയ ഡോസുകൾ പുറത്തുവിടുകയും ചെയ്യുന്നു. 

ഇത് ആനന്ദവും സംതൃപ്തിയും നൽകുന്നു. ഈ ചെറിയ 'ഡോപ്പമിൻ ഹിറ്റുകൾ'ക്കായി നാം കൂടുതൽ കൂടുതൽ സമയം ഈ പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകളിൽ ചെലവഴിക്കാൻ നിർബന്ധിതരാകുന്നു. ഇത് ഒടുവിൽ ഒരുതരം ഡിജിറ്റൽ അടിമത്തത്തിലേക്ക് വഴിതെളിക്കുന്നു.

തലച്ചോറിനെ പുനഃക്രമീകരിക്കുന്ന ഡിജിറ്റൽ ലോകം

സാമൂഹിക മാധ്യമ പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകൾ വെറുമൊരു വിനോദോപാധി മാത്രമല്ല, അവ നമ്മുടെ തലച്ചോറിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളെത്തന്നെ പുനഃക്രമീകരിക്കുന്ന ശക്തമായ ഉപകരണങ്ങളാണ്. ഈ ആപ്പുകൾ രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത് തന്നെ ഉപയോക്താക്കളെ കഴിയുന്നത്ര സമയം പ്ലാറ്റ്‌ഫോമിൽ പിടിച്ചുനിർത്താനാണ്. 

അനന്തമായ സ്ക്രോളിംഗ് (infinite scrolling), നോട്ടിഫിക്കേഷനുകൾ, തുടർച്ചയായ പോസ്റ്റുകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ ലക്ഷ്യത്തോടെയുള്ളതാണ്. ഈ പ്രക്രിയ നമ്മുടെ ശ്രദ്ധയെ നശിപ്പിക്കുകയും ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കാനുള്ള കഴിവിനെ ദുർബലമാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഒരു ഇടവേള എടുക്കാൻ ശ്രമിക്കുമ്പോൾ പോലും, ഡോപ്പമിൻ കുറയുന്ന അവസ്ഥ കാരണം ഉത്കണ്ഠ, അസ്വസ്ഥത, വിരസത തുടങ്ങിയ വികാരങ്ങൾ ഉണ്ടാകാം. ഇത് സോഷ്യൽ മീഡിയ അടിമത്തത്തിന്റെ ലക്ഷണങ്ങളിലൊന്നാണ്.

മാനസികാരോഗ്യവും താരതമ്യത്തിന്റെ കെണിയും

സാമൂഹിക മാധ്യമങ്ങളിലെ ആകർഷകമായ ചിത്രങ്ങളും, വിജയഗാഥകളും, തികഞ്ഞ ജീവിതങ്ങളുടെ അവതരണങ്ങളും യഥാർത്ഥ ജീവിതവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ പലപ്പോഴും നിരാശയിലേക്കും കുറഞ്ഞ ആത്മാഭിമാനത്തിലേക്കും നയിച്ചേക്കാം. സോഷ്യൽ മീഡിയയിലെ താരതമ്യ സംസ്കാരം FOMO (Fear of Missing Out) എന്ന മാനസികാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കുന്നു. 

മറ്റുള്ളവരുടെ ജീവിതത്തിലെ സന്തോഷം കാണുമ്പോൾ നമ്മുടെ ജീവിതം ഒട്ടും ആസ്വാദ്യകരമല്ലെന്ന് നമുക്ക് തോന്നുന്നു. ഇത് വിഷാദം, ഉത്കണ്ഠ, ഏകാന്തത തുടങ്ങിയ ഗുരുതരമായ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് കാരണമാവുന്നു. ഡോപ്പമിന്റെ താൽക്കാലിക സന്തോഷത്തിനായി നാം അനുഭവിക്കുന്ന മാനസിക സംഘർഷങ്ങൾ ഭാവിയിൽ വലിയ ആഘാതങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കാം.

പുറത്തുവരാൻ ഒരു ഡിജിറ്റൽ ഡീടോക്സ്

സാമൂഹിക മാധ്യമങ്ങളുടെ ദോഷകരമായ സ്വാധീനത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷനേടാൻ ഡിജിറ്റൽ ഡീടോക്സ് പോലുള്ള ശീലങ്ങൾ സഹായകമാകും. ഇത് പൂർണ്ണമായി സോഷ്യൽ മീഡിയ ഉപേക്ഷിക്കലല്ല, മറിച്ച് അതിന്റെ ഉപയോഗം നിയന്ത്രിക്കുക എന്നതാണ്. ഫോൺ നോട്ടിഫിക്കേഷനുകൾ ഓഫ് ചെയ്യുക, ഫോണിനായി ഒരു നിശ്ചിത സമയം മാത്രം ഉപയോഗിക്കുക, ഉറങ്ങുന്നതിന് മുമ്പ് ഫോൺ ഒഴിവാക്കുക തുടങ്ങിയ ലളിതമായ മാറ്റങ്ങൾ വരുത്തുന്നത് മാനസികാരോഗ്യത്തിന് ഗുണം ചെയ്യും. 

ഓൺലൈൻ ലോകത്തിൽ നിന്ന് മാറി യഥാർത്ഥ ജീവിതത്തിലെ ബന്ധങ്ങൾക്കും വിനോദങ്ങൾക്കും കൂടുതൽ പ്രാധാന്യം നൽകുന്നത് ഈ ദുശ്ശീലത്തിൽ നിന്ന് പുറത്തുവരാൻ സഹായിക്കും.

ശ്രദ്ധിക്കുക: ഈ ലേഖനത്തിലെ വിവരങ്ങൾ പൊതുവായ അറിവുകൾ മാത്രമാണ്. ഇത് ഒരു വൈദ്യോപദേശമായി കണക്കാക്കരുത്. നിങ്ങൾക്ക് സോഷ്യൽ മീഡിയ ഉപയോഗവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളുണ്ടെന്ന് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ, ഒരു മാനസികാരോഗ്യ വിദഗ്ദ്ധന്റെ സഹായം തേടേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്.

സമൂഹമാധ്യമങ്ങളുടെ ഈ സ്വാധീനത്തെക്കുറിച്ച് നിങ്ങൾക്ക് എന്ത് തോന്നുന്നു? നിങ്ങളുടെ സുഹൃത്തുക്കളുമായി ഇത് പങ്കുവച്ച് ചർച്ച ചെയ്യൂ.

Article Summary: Excessive social media use and its impact on mental health via the dopamine reward system.

#SocialMedia #MentalHealth #Dopamine #DigitalDetox #Psychology #Wellness