ന്യൂഡൽഹി: (KVARTHA) മഹാരാഷ്ട്രയിൽ മൂന്നാം തവണയും മുഖ്യമന്ത്രിയാവുകയാണ് ബിജെപി നേതാവ് ദേവേന്ദ്ര ഫഡ്‌നാവിസ്. പുതിയ മന്ത്രിസഭയിൽ ഉപമുഖ്യമന്ത്രിമാരായി ശിവസേനയുടെ ഏകനാഥ് ഷിൻഡെയും എൻസിപി നേതാവ് അജിത് പവാറുമുണ്ട്. ദേവേന്ദ്ര ഫഡ്‌നാവിസും അജിത് പവാറും മുൻ സർക്കാരിൽ  മുഖ്യമന്ത്രി ഏകനാഥ് ഷിൻഡെയുടെ കീഴിൽ ഉപമുഖ്യമന്ത്രിമാരായിരുന്നുവെന്ന പ്രത്യേകതയുമുണ്ട്. രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികൾ പലപ്പോഴും സർക്കാരിൽ ഉപമുഖ്യമന്ത്രിമാരെ നിയമിക്കാറുണ്ട്. എന്നാൽ ഈ സ്ഥാനത്തിന് എന്തെങ്കിലും പ്രത്യേകതയുണ്ടോ?

ഉപമുഖ്യമന്ത്രിയുടെ റോൾ എന്താണ്?

ഉപമുഖ്യമന്ത്രി എന്നത് ഒരു ഭരണഘടനാപരമായ പദവിയല്ല. ഇത് ഒരു രാഷ്ട്രീയ നിയമനമാണ്. ഭരണഘടനാ പ്രകാരം കാബിനറ്റ് മന്ത്രിക്ക് തുല്യനായാണ് ഉപമുഖ്യമന്ത്രി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നത്. അതായത്, ഒരു കാബിനറ്റ് മന്ത്രിക്ക് ലഭിക്കുന്ന ശമ്പളവും ആനുകൂല്യങ്ങളും ഉപമുഖ്യമന്ത്രിക്കും ലഭിക്കും. മന്ത്രിസഭയിലെ അധികാരശ്രേണിയിൽ ഉപമുഖ്യമന്ത്രി രണ്ടാം സ്ഥാനത്താണ് എന്നാണ് വ്യാഖ്യാനിക്കുന്നത്.

സാധാരണയായി ഒന്നിലധികം പാർട്ടികൾ ചേർന്ന് ഒരു സർക്കാർ രൂപീകരിക്കുമ്പോഴോ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു പാർട്ടിക്ക് അകത്ത് വിവിധ വിഭാഗങ്ങളോ അഭിപ്രായങ്ങളോ ഉള്ളപ്പോഴോ ആണ് ഉപമുഖ്യമന്ത്രിയെ നിയമിക്കുന്നത്. ഇത് ഒരു തരം രാഷ്ട്രീയ സമവായമാണ് അല്ലെങ്കിൽ എല്ലാവരെയും യോജിപ്പിൽ കൊണ്ടുപോകാനുള്ള തന്ത്രമായാണ് വിലയിരുത്തുന്നത്. വിവിധ വിഭാഗങ്ങളിലുള്ളവരെ ഒന്നിപ്പിച്ച് സർക്കാരിനെ മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകാൻ ഇത് സഹായിക്കും എന്നാണ് വിശ്വാസം. ബിഹാറിലെ അനുഗ്രഹ് നാരായൺ സിൻഹയാണ് സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരമുള്ള ആദ്യത്തെ ഉപമുഖ്യമന്ത്രി. 

ഒരു സംസ്ഥാന സർക്കാരിൽ, മുഖ്യമന്ത്രിക്ക് വിജിലൻസ്, ആഭ്യന്തരം എന്നീ പ്രധാന വകുപ്പുകളും  ഉദ്യോഗസ്ഥരെ മാറ്റാനുള്ള അധികാരവുമുണ്ട്. മറ്റ് മന്ത്രിമാർക്ക് സാധാരണം ഒന്നോ രണ്ടോ വകുപ്പുകൾ മാത്രമേ ലഭിക്കൂ. ഉപമുഖ്യമന്ത്രിക്ക്, പ്രത്യേകിച്ചും ചെറിയ പാർട്ടികളിൽ നിന്നുള്ളവർക്ക്, കൃഷി, കായികം തുടങ്ങിയ വികസനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വകുപ്പുകൾ ലഭിക്കാനാണ് സാധ്യത. വലിയ പാർട്ടികൾ ധനം, റവന്യൂ തുടങ്ങിയ പ്രധാന വകുപ്പുകൾ നിലനിർത്താൻ ശ്രമിക്കാറുണ്ട്. ഉപമുഖ്യമന്ത്രിയുടെ പ്രാധാന്യം ആ വ്യക്തിക്ക് ലഭിക്കുന്ന വകുപ്പുകളെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കും.

പ്രത്യേക സാമ്പത്തിക അധികാരങ്ങൾ ഉണ്ടോ?

ഒരു സർക്കാരിൽ ഉപമുഖ്യമന്ത്രിക്ക് പ്രത്യേക സാമ്പത്തിക അധികാരങ്ങളൊന്നുമില്ല. മറ്റ് മന്ത്രിമാരെപ്പോലെ തന്നെ, തന്റെ വകുപ്പിന്റെ ബജറ്റിൽ നിന്നുള്ള പണം മാത്രമേ ചിലവാക്കാൻ കഴിയൂ. തന്റെ വകുപ്പിന് അധിക പണം വേണമെങ്കിൽ മുഖ്യമന്ത്രിയുടെ അനുമതി വാങ്ങണം. മുഖ്യമന്ത്രിയുടെ ഓഫീസിലെ എല്ലാ ഫയലുകളും ഉപമുഖ്യമന്ത്രിക്ക് ലഭിക്കുകയില്ല. തന്റെ വകുപ്പുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഫയലുകൾ മാത്രമേ പരിശോധിക്കൂ. മറ്റ് എല്ലാ സർക്കാർ പ്രവർത്തനങ്ങളിലും ഉപമുഖ്യമന്ത്രിക്ക് ഇടപെടാനുള്ള അധികാരമില്ല.

ഉപമുഖ്യമന്ത്രിയുടെ പ്രാധാന്യം

● സർക്കാരിന്റെ ശക്തി: ഉപമുഖ്യമന്ത്രി സർക്കാരിന്റെ ശക്തി വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും രാഷ്ട്രീയ സ്ഥിരത ഉറപ്പാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രത്യേകിച്ചും കൂട്ടുകക്ഷി സർക്കാറുകളിൽ, വിവിധ പാർട്ടികളെ ഒന്നിപ്പിച്ച് പ്രവർത്തിപ്പിക്കുന്നതിൽ അവർ ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നു.

● നയരൂപീകരണം: മുഖ്യമന്ത്രിയുമായി ചേർന്ന് സംസ്ഥാനത്തിന്റെ നയങ്ങൾ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ ഉപമുഖ്യമന്ത്രിക്ക് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് ഉണ്ട്.

● വിവിധ മേഖലകളിലെ വികസനം: സാധാരണയായി ഉപമുഖ്യമന്ത്രിക്ക് ഒരു നിശ്ചിത വകുപ്പ് ചുമതലപ്പെടുത്താറുണ്ട്. ഈ വകുപ്പുകളുടെ വികസനം ഉറപ്പാക്കുന്നത് അവരുടെ പ്രധാന ഉത്തരവാദിത്വമാണ്.

● മുഖ്യമന്ത്രിയുടെ അഭാവത്തിൽ: മുഖ്യമന്ത്രിക്ക് അസുഖമോ മറ്റ് കാരണങ്ങളാൽ ഔദ്യോഗിക ചുമതലകൾ നിർവഹിക്കാൻ കഴിയാത്ത സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഉപമുഖ്യമന്ത്രി ആ ചുമതലകൾ ഏറ്റെടുക്കാറുണ്ട്. 

● രാഷ്ട്രീയ പിന്തുടർച്ച: പലപ്പോഴും ഉപമുഖ്യമന്ത്രിയെ മുഖ്യമന്ത്രിയുടെ സാധ്യതയുള്ള പിൻഗാമിയായി കണക്കാക്കാറുണ്ട്.

● എന്നിരുന്നാലും, ഉപമുഖ്യമന്ത്രിയുടെ അധികാരം മുഖ്യമന്ത്രിയുടെ അധികാരത്തേക്കാൾ കുറവാണെന്ന് ഓർമിക്കുക. മുഖ്യമന്ത്രിയാണ് സർക്കാരിന്റെ തലവൻ.

 #DeputyChiefMinister #PoliticalAppointment #IndianPolitics #CoalitionGovernment #ConstitutionalRole #CabinetMinister