ലക്ഷ്മി എന്‍ മേനോന്‍
ലക്ഷ്മി എന്‍ മേനോന്‍ സ്വാതന്ത്ര്യ സമര സേനാനിയും രാഷ്ട്രീയക്കാരിയും സാമൂഹ്യ പരിഷ്‌കര്‍ത്താവുമായിരുന്നു. 1962 മുതല്‍ 1966 വരെ കേരള സംസ്ഥാന മന്ത്രിയും ആയിരുന്നു. ഇംഗ്ലണ്ടില്‍ ഔപചാരിക വിദ്യാഭ്യാസം നേടുമ്പോള്‍, സോവിയറ്റ് യൂണിയന്റെ പത്താം വാര്‍ഷികം ആഘോഷിക്കുന്നതിനായി ഒരു വിദ്യാര്‍ത്ഥി ഗ്രൂപ്പിന്റെ ഭാഗമായി ലക്ഷ്മി എന്‍ മേനോന്‍ മോസ്‌കോയിലേക്ക് പോയി. അവിടെ വെച്ച് പണ്ഡിറ്റ് ജവഹര്‍ലാല്‍ നെഹ്റുവിനെ അവര്‍ കണ്ടുമുട്ടി, ആ കൂടിക്കാഴ്ച അവളെ രാഷ്ട്രീയത്തിലേക്ക് നയിക്കാന്‍ പ്രേരിപ്പിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തില്‍ ലക്ഷ്മി എന്‍ മേനോന്‍ പ്രധാനിയായിരുന്നു.
അഞ്ച് തവണ രാജ്യസഭയിലേക്ക് തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട അവര്‍ 1957 മുതല്‍ 1962 വരെ ഡെപ്യൂട്ടി മാനേജരായി വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയത്തില്‍ സേവനമനുഷ്ഠിച്ചു. 1962ല്‍ ചൈന ഇന്ത്യയെ ആക്രമിച്ചപ്പോള്‍ ലക്ഷ്മി എന്‍ മേനോന്‍ എന്ന റോവിംഗ് അംബാസഡര്‍ രാജ്യസഭയിലേക്ക് തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. ലക്ഷ്മി എന്‍ മേനോന്‍ ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയിലെ ഇന്ത്യന്‍ പ്രതിനിധി സംഘത്തെ നയിക്കുകയും വിവിധ യുഎന്‍ ഫോറങ്ങളില്‍ ഇന്ത്യയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുകയും ചെയ്ത ആദ്യ വനിതയായി. ഗാന്ധിയന്‍ ആശയങ്ങളാലും ഖാദി വസ്ത്രങ്ങളാലും സ്വാധീനിക്കപ്പെട്ട മേനോന്‍ സ്ത്രീകളെ ശാക്തീകരിക്കാനും ലിംഗസമത്വം കൊണ്ടുവരാനും ആഗ്രഹിച്ചു. സ്ത്രീകള്‍ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള വിദ്യാഭ്യാസത്തെ അവര്‍ വാദിക്കുകയും സ്ത്രീ വിമോചനത്തിനുള്ള ഏറ്റവും നല്ല മാര്‍ഗം വിദ്യാഭ്യാസമാണെന്ന് വിശ്വസിക്കുകയും ചെയ്തു.
അക്കമ്മ ചെറിയാന്‍
തിരുവിതാംകൂറില്‍ നിന്നുള്ള അക്കാമ്മ ചെറിയാന്‍ തിരുവിതാംകൂറിലെ ഝാന്‍സി റാണിയായി പരക്കെ അറിയപ്പെടുന്നു. തിരുവിതാംകൂറിലെ കാഞ്ഞിരപ്പള്ളിയില്‍ ക്രിസ്ത്യന്‍ മാതാപിതാക്കളായ തൊമ്മന്‍ ചെറിയാന്റെയും അന്നമ്മ കരിപ്പാപ്പറമ്പിലിന്റെയും മകളായി അക്കമ്മ ചെറിയാന്‍ ജനിച്ചു. വിദ്യാഭ്യാസത്തിനായി കാഞ്ഞിരപ്പള്ളിയിലെ ഗവണ്‍മെന്റ് ഗേള്‍സ് ഹൈസ്‌കൂളിലും ചങ്ങനാശേരി സെന്റ് ജോസഫ്‌സ് ഹൈസ്‌കൂളിലും പോയി.
എറണാകുളത്തെ സെന്റ് തെരേസാസ് കോളേജില്‍ നിന്ന് ചരിത്രത്തില്‍ ബിഎ ബിരുദം നേടി. 1931-ല്‍ പഠനം പൂര്‍ത്തിയാക്കിയ ശേഷം എടക്കര സെന്റ് മേരീസ് ഇംഗ്ലീഷ് മീഡിയം സ്‌കൂളില്‍ അധ്യാപികയായി ജോലിയില്‍ പ്രവേശിച്ച അവര്‍ പിന്നീട് പ്രധാനാധ്യാപികയായി ഉയര്‍ന്നു. 1938 ഫെബ്രുവരിയില്‍ തിരുവിതാംകൂര്‍ സ്റ്റേറ്റ് കോണ്‍ഗ്രസ് സ്ഥാപിതമായി, ഇത് കേട്ട് അക്കാമ്മ ചെറിയാന്‍ തന്റെ അദ്ധ്യാപക ജോലി ഉപേക്ഷിച്ച് വിമോചന പോരാട്ടത്തില്‍ പങ്കാളിയായി. അതേ വര്‍ഷം തന്നെ, നിസഹകരണ പ്രസ്ഥാനം സംഘടിപ്പിച്ചതിന് സംസ്ഥാനത്ത് കോണ്‍ഗ്രസ് നിരോധിക്കപ്പെട്ടു.
കോണ്‍ഗ്രസ് നിരോധനം പിന്‍വലിക്കണമെന്നാവശ്യപ്പെട്ട് അക്കാമ്മ ചെറിയാന്റെ നേതൃത്വത്തില്‍ തമ്പാനൂരില്‍ നിന്ന് മഹാരാജ ചിത്തിരതിരുനാള്‍ ബാലരാമവര്‍മയുടെ കവടിയാര്‍ കൊട്ടാരത്തിലേക്ക് കൂറ്റന്‍ റാലി നടത്തി. ഏകദേശം 20,000 ആളുകള്‍ക്ക് നേരെ വെടിയുതിര്‍ക്കാന്‍ ബ്രിട്ടീഷ് പോലീസ് മേധാവി തന്റെ ഉദ്യോഗസ്ഥരോട് നിര്‍ദ്ദേശിച്ചു. 'ഞാനാണ് നേതാവ്; മറ്റുള്ളവരെ കൊല്ലുന്നതിന് മുമ്പ് എന്നെ വെടിവെച്ച് കൊല്ലുക', അക്കാമ്മ ചെറിയാന്‍ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു. അവരുടെ വാക്കുകള്‍ കേട്ട് പൊലീസിനെ പിന്‍വലിച്ചു. ഈ സംഭവം ഗാന്ധിജിയെ 'തിരുവിതാംകൂറിലെ ഝാന്‍സി റാണി' എന്ന് വിളിക്കാന്‍ പ്രേരിപ്പിച്ചു. 1939-ല്‍, നിരോധന ഉത്തരവുകള്‍ ലംഘിച്ചതിന് അറസ്റ്റ് ചെയ്യുകയും ശിക്ഷിക്കുകയും ചെയ്തു. നിരോധന ഉത്തരവുകള്‍ വകവയ്ക്കാതെ, സ്റ്റേറ്റ് കോണ്‍ഗ്രസ് 1932 ഡിസംബര്‍ 22, 23 തീയതികളില്‍ വട്ടിയൂര്‍ക്കാവില്‍ ഉദ്ഘാടന വാര്‍ഷിക സമ്മേളനം വിളിച്ചുകൂട്ടി.
മിക്കവാറും എല്ലാ സംസ്ഥാന കോണ്‍ഗ്രസ് നേതാക്കളെയും അറസ്റ്റ് ചെയ്യുകയും ജയിലിലടയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. അക്കമ്മയെയും സഹോദരി റോസമ്മ പുന്നോസിനെയും പിടികൂടി ജയിലിലടച്ചു. ജയില്‍ അധികൃതരില്‍ നിന്ന് വാക്കേറ്റം നേരിട്ടതിനെ തുടര്‍ന്ന് അവര്‍ക്ക് ഒരു വര്‍ഷം തടവ് ശിക്ഷ ലഭിച്ചു. ജയില്‍ മോചിതയായ അക്കമ്മ സ്റ്റേറ്റ് കോണ്‍ഗ്രസിന്റെ സജീവ അംഗമായി, ഒടുവില്‍ ആക്ടിംഗ് പ്രസിഡന്റായി സേവനമനുഷ്ഠിച്ചു. 1942-ല്‍ അംഗീകരിച്ച ക്വിറ്റ് ഇന്ത്യ പ്രമേയത്തിന്റെ ശക്തമായ പിന്തുണക്കാരിയായിരുന്നു അവര്‍. 1942 ഓഗസ്റ്റ് എട്ടിന് നടന്ന ഇന്ത്യന്‍ നാഷണല്‍ കോണ്‍ഗ്രസിന്റെ ചരിത്രപ്രസിദ്ധമായ ബോംബെ സമ്മേളനത്തില്‍ നടന്ന ക്വിറ്റ് ഇന്ത്യ പ്രമേയത്തെ തന്റെ അദ്ധ്യക്ഷ പ്രസംഗത്തില്‍ അവര്‍ അഭിനന്ദിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം തിരുവിതാംകൂര്‍ നിയമസഭയിലെ പ്രതിനിധിയായി അക്കാമ്മ ചെറിയാന്‍ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു.
റോസമ്മ പൊന്നൂസ്
തിരുവിതാംകൂറില്‍ നിന്നുള്ള റോസമ്മ പുന്നൂസ് അഭിഭാഷകയും രാഷ്ട്രീയക്കാരിയും ഇന്ത്യന്‍ സ്വാതന്ത്ര്യ രാഷ്ട്രീയ പ്രവര്‍ത്തകയുമായിരുന്നു. സത്യപ്രതിജ്ഞ ചെയ്ത കേരള നിയമസഭയിലെ ആദ്യത്തെ അംഗമായിരുന്നു അവര്‍. കോടതിയുടെ ഉത്തരവിനെത്തുടര്‍ന്ന് സീറ്റ് നഷ്ടപ്പെടുന്ന ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ എംഎല്‍എ കൂടിയായിരുന്നു. അക്കമ്മ ചെറിയാന്റെ സഹോദരിയും തിരുവിതാംകൂര്‍ സ്വദേശികളായ തൊമ്മന്‍ ചെറിയാന്‍, അന്നമ്മ കരിപ്പാപറമ്പില്‍ ദമ്പതികളുടെ നാലാമത്തെ കുട്ടിയുമാണ്. ഔപചാരിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു ശേഷം അവര്‍ നിയമ വിദ്യാഭ്യാസം നേടുകയും മദ്രാസ് ലോ കോളേജില്‍ നിന്ന് നിയമത്തില്‍ ബിരുദം നേടുകയും ചെയ്തു.
മൂത്ത സഹോദരിയുടെ ശക്തമായ സ്വാധീനത്തില്‍ 1938-ല്‍ തിരുവിതാംകൂര്‍ സ്റ്റേറ്റ് കോണ്‍ഗ്രസില്‍ ചേര്‍ന്നാണ് റോസമ്മ രാഷ്ട്രീയത്തില്‍ പ്രവേശിച്ചത്. തുടര്‍ന്നുള്ള പല സംഭവങ്ങളിലും സഹോദരിയോടൊപ്പം തടവിലാക്കപ്പെട്ടു. 1946-ല്‍ റോസമ്മ സിപിഐ നേതാവായ പി ടി പുന്നൂസിനെ തന്റെ കുടുംബത്തില്‍ നിന്നും സമൂഹത്തില്‍ നിന്നുമുള്ള എതിര്‍പ്പിനെ മറികടന്ന് വിവാഹം കഴിച്ചു. മാര്‍പ്പാപ്പയുടെ പ്രത്യേക അനുമതിപത്രത്തോടെയാണ് ഇരുവരും കൊച്ചിയിലെ ഒരു പള്ളിയില്‍ വിവാഹിതരായത്.
എ വി കുട്ടിമാളു അമ്മ
എ വി കുട്ടിമാളു അമ്മ ഒരു ഇന്ത്യന്‍ രാഷ്ട്രീയ പ്രവര്‍ത്തകയും സാമൂഹിക പ്രവര്‍ത്തകയും സ്വാതന്ത്ര്യ സമര സേനാനിയും ആയിരുന്നു. നിയമലംഘന പ്രചാരണത്തിലെ പ്രധാന വ്യക്തിയായിരുന്നു അവര്‍. തൃത്താല സ്വദേശിയായ അണക്കര വടക്കത്ത് കുടുംബത്തിലെ പെരുമ്പിലാവില്‍ ഗോവിന്ദമേനോന്റെയും മാധവിയമ്മയുടെയും ദമ്പതികളുടെ മകളായി പാലക്കാട് ജനിച്ചു. അന്തരിച്ച കോണ്‍ഗ്രസ് പാര്‍ട്ടി നേതാവ് കെ. മാധവമേനോന്റെ ഭാര്യയും കേരളത്തിലെ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തിന്റെ തുടക്കക്കാരിയുമാണ് കുട്ടിമാളു അമ്മ.
1930-ല്‍ മദന്‍ മോഹന്‍ മാളവ്യയെയും വല്ലഭായ് പട്ടേലിനെയും തടവിലാക്കിയപ്പോള്‍ ഓഗസ്റ്റ് 15 ന് പ്രത്യേക ദിനമായി ആചരിക്കാന്‍ ധാരണയായി. ഇത് പ്രചരിപ്പിക്കാന്‍ കുട്ടിമാളുവിന്റെ നേതൃത്വത്തില്‍ മഹിളാസംഘം ടൗണിലെത്തി. മലബാറിലെ സ്ത്രീകള്‍ ആദ്യമായി സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തില്‍ സജീവമായി പങ്കെടുത്തു. കോഴിക്കോട്ട് ഇറക്കുമതി ചെയ്ത വസ്ത്രങ്ങള്‍ വില്‍ക്കുന്ന കടകള്‍ പിക്കറ്റ് ചെയ്യാന്‍ അവര്‍ സ്ത്രീ പ്രതിഷേധക്കാരെ സംഘടിപ്പിച്ചു. വിദേശ വസ്ത്രങ്ങള്‍ ധരിക്കുന്നത് നിര്‍ത്തി ഖാദി ധരിക്കാന്‍ അവര്‍ മറ്റ് സ്ത്രീകളെ പ്രചോദിപ്പിച്ചു.
1931 ഏപ്രില്‍ 25-ന് മാര്‍ഗരറ്റ് പാവമണിയോടും ഇടത്തരം കുടുംബങ്ങളിലെ ഒരു കൂട്ടം സ്ത്രീകളോടും ഒപ്പം തൃശൂര്‍ നഗരത്തില്‍ ഒരു പ്രതിഷേധം സംഘടിപ്പിച്ചു. 1932-ല്‍, നിയമലംഘനത്തിന്റെ ഭാഗമായി രണ്ട് മാസം പ്രായമുള്ള കൈക്കുഞ്ഞുമായി അവരെ തടവിലാക്കി. മോചിതയായ ശേഷം, ഗാന്ധിയുടെ ഉപ്പ് സത്യാഗ്രഹത്തില്‍ പങ്കെടുക്കാന്‍ ആളുകളെ സംഘടിപ്പിക്കുന്നതില്‍ അവര്‍ പങ്ക് വഹിക്കുകയും 1940 ല്‍ ഒരു വര്‍ഷത്തേക്ക് ജയിലില്‍ കിടക്കുകയും ചെയ്തു. ക്വിറ്റ് ഇന്ത്യാ സമരത്തില്‍ പങ്കെടുത്തതിന് 1942-ല്‍ അവര്‍ക്ക് രണ്ട് വര്‍ഷത്തെ തടവ് ശിക്ഷ ലഭിച്ചു. 1944-ല്‍ മോചിതയായ ശേഷം, ഡല്‍ഹി ചലോ സമരത്തില്‍ പങ്കെടുക്കാന്‍ അവര്‍ സന്നദ്ധയായി, ഇത് സത്യാഗ്രഹികളെ ഒരിക്കല്‍ കൂടി ജയിലിലടക്കാന്‍ ബ്രിട്ടീഷ് സര്‍ക്കാരിനെ നിര്‍ബന്ധിതരാക്കി.
അവര്‍ ഒരിക്കലും പൊതുജീവിതം ഉപേക്ഷിച്ചില്ല, സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം 1985 ല്‍ മരിക്കുന്നതുവരെ രാജ്യത്തെ സേവിച്ചു.
ആനി മസ്‌കറീന്‍
ആനി മസ്‌കറീന്‍ ഇന്ത്യന്‍ സ്വാതന്ത്ര്യ സമര പ്രവര്‍ത്തകയും രാഷ്ട്രീയക്കാരിയും കേരളത്തില്‍ നിന്നുള്ള അഭിഭാഷകയുമായിരുന്നു, പാര്‍ലമെന്റ് അംഗമായി സേവനമനുഷ്ഠിച്ച ആദ്യ വനിതയായിരുന്നു അവര്‍.
തിരുവനന്തപുരത്ത് ഒരു ലാറ്റിന്‍-കത്തോലിക് കുടുംബത്തില്‍ ജനിച്ച ആനി മസ്‌കറീന്‍ സാമ്പത്തിക ശാസ്ത്രവും ചരിത്രവും പഠിച്ചു, ശ്രീലങ്കയിലേക്ക് പോകുന്നതിന് മുമ്പ് ഇരട്ട എംഎ നേടി. പിന്നീട് ഇന്ത്യയില്‍ തിരിച്ചെത്തിയ അവര്‍ തിരുവനന്തപുരം മഹാരാജാസ് കോളേജില്‍ നിന്ന് നിയമബിരുദം നേടി.
അക്കാമ്മ ചെറിയാന്‍, പട്ടം താണുപിള്ള എന്നിവരോടൊപ്പം മസ്‌കറീന്‍ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനും നാട്ടുരാജ്യങ്ങളെ ഇന്ത്യന്‍ യൂണിയനില്‍ ലയിപ്പിക്കുന്നതിനുമുള്ള ശ്രമങ്ങളില്‍ മുന്‍നിരയിലുമുണ്ടായിരുന്നു. 1938 ഫെബ്രുവരിയില്‍ തിരുവിതാംകൂര്‍ സ്റ്റേറ്റ് കോണ്‍ഗ്രസ് രൂപീകൃതമായപ്പോള്‍, അംഗത്വമെടുത്ത ആദ്യ വനിതകളില്‍ ഒരാളായിരുന്നു അവര്‍. 1946-ല്‍ ഇന്ത്യന്‍ ഭരണഘടനാ അസംബ്ലിയിലേക്ക് തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട 15 സ്ത്രീകളില്‍ ഒരാളായിരുന്നു മസ്‌കറീന്‍.
വി പാറുക്കുട്ടി അമ്മ
സ്വാതന്ത്ര്യ സമര സേനാനിയും പത്രപ്രവര്‍ത്തകയും കൂടിയായ പാറുക്കുട്ടി അമ്മയ്ക്ക് കേരള രാഷ്ട്രീയത്തില്‍ അതുല്യമായ സ്ഥാനമുണ്ട്. കേരളത്തിലെ ആദ്യത്തെ വനിതാ മാധ്യമപ്രവര്‍ത്തകയും സ്വാതന്ത്ര്യ സമര സേനാനിയുമാണ് വി പാറുക്കുട്ടി അമ്മ. വിദ്യാഭ്യാസം പൂര്‍ത്തിയാക്കിയ ശേഷം, അവള്‍ അധ്യാപികയായി ജോലി ചെയ്യാന്‍ തുടങ്ങി, സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള പ്രസ്ഥാനത്തില്‍ സജീവമായതിന് ശേഷം ജോലി ഉപേക്ഷിച്ചു.
മുതുകുളം പാര്‍വതി അമ്മ
മുതുകുളം പാര്‍വതി അമ്മ മലയാളം കവിയും, അധ്യാപികയും, വിവര്‍ത്തകയും, സ്വാതന്ത്ര്യ സമര സേനാനിയും, സാമൂഹ്യ പരിഷ്‌കര്‍ത്താവുമാണ്. കവിത, ചെറുകവിതകള്‍, നാടകങ്ങള്‍, ചെറുകഥകള്‍, ബാലസാഹിത്യങ്ങള്‍, വിവര്‍ത്തനങ്ങള്‍, ജീവചരിത്രങ്ങള്‍ എന്നിവയുള്‍പ്പെടെ നിരവധി വിഭാഗങ്ങളില്‍ അവര്‍ കൃതികള്‍ എഴുതുകയും പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. നാരായണ ഗുരുവിന്റെ ശിഷ്യയായ പാര്‍വതി അമ്മ ഇന്ത്യന്‍ വിമോചന പോരാട്ടത്തെ പിന്തുണക്കുകയും ഇന്ത്യന്‍ നാഷണല്‍ കോണ്‍ഗ്രസുമായി ചേര്‍ന്ന് പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയും ചെയ്തു.
ഇളംകുട്ടില്‍ നാരായണിക്കുട്ടി അമ്മ
കോഴിക്കോട് ആണ് ഇളംകുട്ടില്‍ നാരായണിക്കുട്ടി അമ്മ ജനിച്ചത്. അച്ഛന്‍ ഇടവള്ളി നാരായണന്‍ നായര്‍ അഭിഭാഷകനായിരുന്നു. മദ്രാസിലെ ക്വീന്‍സ് മേരീസ് കോളേജില്‍ നിന്ന് ബിരുദം നേടിയ ശേഷം കോഴിക്കോട് അധ്യാപികയായി. മികച്ച അധ്യാപികയെന്ന നിലയില്‍ പ്രശസ്തിയിലേക്ക് ഉയര്‍ന്ന അവര്‍ കോഴിക്കോട് 'ബേബി സെന്റര്‍' സ്ഥാപിക്കുന്നതില്‍ വലിയ പങ്കുവഹിച്ചു, ഇത് ദരിദ്രരായ കുട്ടികള്‍ക്ക് ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം നല്‍കി.
ടി എം നാരായണിക്കുട്ടി കോവിലമ്മ, ജി കമലമ്മ എന്നിവര്‍ക്കൊപ്പം അഖിലേന്ത്യാ വനിതാ സമ്മേളനത്തിലും അവര്‍ പങ്കെടുത്തു. പിന്നീട്, ഖാദറിന്റെയും ഹിന്ദിയുടെയും പ്രചാരകയെന്ന നിലയില്‍, എ.വി.കുട്ടിമാളു അമ്മ, വേര്‍ക്കോട്ട് അമ്മക്കുട്ടി അമ്മ തുടങ്ങിയ അറിയപ്പെടുന്ന ദേശീയവാദികളുമായി അടുത്ത ബന്ധം പുലര്‍ത്തി. മികച്ച സംഘാടകയായി അവര്‍ അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടു, 1930 കളില്‍ കോഴിക്കോട്ട് നടന്ന 'സ്വദേശി എക്‌സിബിഷനുകള്‍' എന്നതിന്റെ ബഹുമതിയും അവര്‍ക്ക് ലഭിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം അവര്‍ പൊതുജീവിതത്തില്‍ നിന്ന് വിരമിച്ചു.
Keywords: Lakshmi N Menon, Akkamma Cheriyan, Rosamma Punnoose, AV Kuttimalu Amma, Annie Mascarene, Muthukulam Parvathi Amma, V Parukutty Amma, Elamkuttil Narayanikutty Amma, Freedom Fighters, Freedom Struggle, Independence, History, British, Kerala Women Freedom Fighters, Women Freedom Fighters of Kerala.
< !- START disable copy paste -->